Yüksek Dağa Uyum
Aklimatizasyon-uyum sağlamak nedir: Deniz seviyesinden dağa giden dağcılar belirli bir seviyenin üzerine çıktıkça baş dönmesi, baş ağrısı,mide bulantısı, halsizlik, uyuşukluk gibi durumlarla karşılaşırlar.Yeterli sıvı alınmaması nedenlerden biri olduğu gibi en önemli nedeni yükseklere çıkıldıkça vücudun basınç düşüklüğüne ve oksijen azlığına verdiği tepkidir. Yüksek irtifa hastalığının en önemli nedeni yükseklere hızlı çıkmaktır. Zaman verildiğinde, vücudumuz oksijen moleküllerindeki azalmaya uyum sağlar. Bu ‘aklimatizasyon’ olarak tanımlanmaktadır ve genellikle 1-3 gün alır. Örneğin 3.000 m'ye çıkar burada bir kaç gün geçirirseniz vücudunuz bu yüksekliğe uyum sağlamış olur. Ancak 3.600 m'ye çıktığınızda tekrar aklimatize olmalısınız.
Aklimatizasyon sürecinde vücutta bazı değişiklikler olmaktadır:
1-Nefes alma derinliği artar.
2-Akciğer arterlerindeki basınç artar, deniz seviyesinde kullanılmayan akciğer bölümleri de kullanılmaya başlanır.
3-Vücut oksijen taşıması için daha çok kan hücresi yapar.
4-Vücut oksijenin hemoglobinden (oksijen taşıyıcısı) ayrılarak dokulara yayılması için gerekli bir enzim üretir. Aklimatizasyon olayını; yeterli sıvı alınmaması, aşırı efor, alkol, sakinleştiriciler ve uyku hapları önler veya geciktirir.
Aklimatizasyon için uyulması gerekli kurallar vardır. Bunlar:
1-Yüksek irtifaya araba ile çıkmayınız. 3000 metreden başlayarak yürüyünüz.
2-Eğer 3000 metrenin üzerine çıkıyorsanız, her gün sadece 300 metre yükseliniz ve her 900 metre için bir gün dinleniniz.
3-Yükseğe tırmanın ve alçakta uyuyun. Bu en çok uygulanan yöntemdir.
4-Eğer yüksek irtifa hastalığı belirtileri gösteriyorsanız, bu belirtiler azalmadan daha yükseğe çıkmayınız.
5-Belirtiler artıyorsa aşağı ve daha aşağıya inin.
6-İnsanların farklı oranlarda aklimatize olduklarını unutmayın ve ekbinizin tam olarak aklimatize olduğundan emin olmadan daha yükseğe çıkmayın.
7-Sıvı alımının çok önemli olduğunu unutmayın. Yeterli sıvı alınmaması aklimatizasyonu önler ve geciktirir. Günde en azından 4.5 lt sıvı alınmalıdır. Koyu renkli idrar yeterli sıvı alınmadığının göstergesidir.
8-Yüksek irtifa ile ilk tanışmanızda kendinizi fazla zorlamayın. Gün içinde hafif aktivitede bulunmak, uyumaktan iyidir. Zira uykuda nefes alınımı azalır ve belirtileri artar. Sigara, alkol, sakinleştirici ve uyku verici ilaçlardan uzak durunuz. Bunlar solunumu azaltarak içinde bulunduğunuz durumu daha da kötüleştirir.
9-Yüksek oranda karbonhidrat ile beslenin. Yüksek irtifada enerjinin %70'i karbonhidratlardan sağlanır.
Yüksek İrtifa Nedir?
Yüksek irtifa 3 kategoride tanımlanabilir. Yüksek (2400-3600 m) , çok yüksek (3600-5500 m) ve ekstrem yüksek (5500 m+) . Bu yüksekliklere çıkıldığında kimin etkileneceğini önceden bilmek zordur. Yaş, cinsiyet, fiziksel kondisyon gibi belirgin faktörlerin yüksek irtifaya hassasiyet ile ilgisi yoktur. Bazıları yakalanabilir, bazıları yakalanmaz. Pek çok insan 2400 m’ye pek bir problemle karşılaşmadan çıkabilmektedir. Eğer daha önce yüksek irtifada bulunmamışsanız dikkatli olmalısınız. Daha önce hiç bir problemle karşılaşmadıysanız, aynı yüksekliklerde yine problemle karşılaşmazsınız.
Yüksek İrtifa Hastalığının Nedenleri
Deniz seviyesindeki oksijen yoğunluğu %21 ve barometrik basınç 760 mm-Hg’dır. Yükseklik arttıkça yoğunluk aynı kalır. Fakat her nefesteki oksijen moleküllerinin sayısı azalır. 3600 metrede barometrik basın. 483 mm-Hg’dır ve bu nedenle nefeste %40 daha az oksijen molekülü bulunur. Vücudun tam olarak oksijenlenmesi için nefes alma sıklığı dinlenmede bile artar. Bu ekstra nefes almalar kandaki oksijen miktarını arttırırlar. Aktivite için gerekli olan oksijen miktarı aynı olduğundan, vücut daha az oksijen ile yaşamaya ayarlanmalıdır. Ayarlanmaz ise çok ciddi ve yaşamı tehdit eden hastalıklara neden olur.
